«Μπορείς να ανακαλύψεις περισσότερα για έναν άνθρωπο μέσα σε μια ώρα παιχνιδιού από ό,τι μέσα σε ένα χρόνο συζήτησης»
Πλάτων, Πολιτεία
Τι είναι η Παιγνιοθεραπεία;
Η Βρετανική Ένωση Παιγνιοθεραπευτών (1996) ορίζει την Παιγνιοθεραπεία ως «τη δυναμική μεταξύ του παιδιού και του Παιγνιοθεραπευτή κατά την οποία το παιδί ερευνά με το δικό του ρυθμό και τις δικές του ανάγκες, ζητήματα περασμένα ή τρέχοντα, συνειδητά ή μη, που επηρεάζουν τη ζωή του [παιδιού] στο παρόν»
Η Παιγνιοθεραπεία, με άλλα λόγια, είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, η οποία χρησιμοποιεί το παιχνίδι ως μέσο έκφρασης, επικοινωνίας και θεραπείας και απευθύνεται κυρίως σε παιδιά και εφήβους. Πρόκειται για μια μορφή μη κατευθυντικής ψυχοθεραπείας. Με τον όρο «μη κατευθυντική», εννοούμε ότι το παιδί χρησιμοποιεί το παιχνίδι με βάση τις δικές του επιθυμίες και το δικό του ρυθμό, ώστε να εκφράσει συμβολικά τις ανησυχίες του, τις επιθυμίες και τους φόβους του στον χρόνο που θέλει και είναι έτοιμο να το κάνει.
Το παιχνίδι αποτελεί το φυσικό και κύριο μέσο έκφρασης των σκέψεων και των συναισθημάτων των παιδιών, όπως ακριβώς είναι ο λόγος για τους ενήλικες. Μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, αυτό της Παιγνιοθεραπείας, όπου το παιδί δημιουργεί μια θεραπευτική σχέση εμπιστοσύνης με τον Παιγνιοθεραπευτή, του δίνεται η δυνατότητα να εκφράσει, να κατανοήσει και να επεξεργαστεί τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του και να επιλύσει τις δυσκολίες που παρεμβάλλονται στην «τυπική» ανάπτυξή του ή που δημιουργούν προβλήματα στην καθημερινότητά του. Το «μαγικό χαλί» της Παιγνιοθεραπείας γίνεται ο ασφαλής χώρος που δίνει σε κάθε παιδί την ευκαιρία να βιώσει μια διορθωτική εμπειρία.
Γιατί να διαλέξω Παιγνιοθεραπεία για το παιδί μου;
«Το παιχνίδι είναι η γλώσσα των παιδιών και τα παιχνίδια οι λέξεις που χρησιμοποιούν.»
Landreth, G.
Η Παιγνιοθεραπεία βασίζεται σε έγκυρες και σύγχρονες θεωρίες όπως στη θεωρία του δεσμού, στη Νευροβιολογία, στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία.
Αυτό που ξεχωρίζει την Παιγνιοθεραπεία από τις υπόλοιπες προσεγγίσεις είναι ότι το παιδί μέσα από την Παιγνιοθεραπεία καταφέρνει «να πει την ιστορία του» με συμβολικά μέσα (το αποκαλούμε «συμβολική απόσταση») χωρίς να νιώσει ότι εκτίθεται. Μέσα από το παιχνίδι χρειάζονται μόνο 10-20 επαναλήψεις για να δημιουργηθεί μια νέα σύναψη στον εγκέφαλο, ενώ χωρίς αυτό χρειάζονται 400 επαναλήψεις.
Έχει βρεθεί ότι το 70 – 88% των παιδιών παρουσιάζουν βελτίωση βάσει των δεδομένων του Διεθνούς οργανισμού Παιγνιοθεραπείας (Play Therapy International) και αυτό συμβαίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Συνηθίζουμε να λέμε πως, το παιχνίδι είναι η γλώσσα των παιδιών, και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν, οι λέξεις τους. Για παράδειγμα, το παιδί παίζει με τα ζωάκια μία οικογενειακή σκηνή, και αποκαλύπτει το οικογενειακό κλίμα που επικρατεί. Επειδή όμως μιλάει για τα ζωάκια και όχι για τη δική του οικογένεια, νιώθει προστατευμένο μέσα από το σύμβολο.
Ποιοι μπορεί να είναι οι στόχοι της Παιγνιοθεραπευτικής διαδικασίας;
Μέσα από την Παιγνιοθεραπεία και το παιχνίδι το παιδί μπορεί να:
- επεξεργαστεί παρελθοντικά τραυματικά γεγονότα και να βιώσει μια διορθωτική εμπειρία
- αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες
- καλλιεργήσει την αυτογνωσία και την αυτοπεποίθησή του
- εκφράσει και επεξεργαστεί δύσκολα συναισθήματα και σκέψεις
- επιλύσει καθηλώσεις σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια
Σε ποιους απευθύνεται;
Μέσα από το παιχνίδι και τις τεχνικές δημιουργικής έκφρασης (κίνηση, ζωγραφική, κουκλοθέατρο, πηλό, αφήγηση κ.α.) το παιδί έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να αναπτύξει πρόσθετες πηγές δυναμικών του, που συμβάλλουν στην αναγνώριση και εκτίμηση των ικανοτήτων του, στην επεξεργασία και διαχείριση δύσκολων ή και τραυματικών βιωμάτων του, στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητάς του.
Παιδιά με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, φύλο και ικανότητες μπορούν να βοηθηθούν από την Παιγνιοθεραπεία. Ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε παιδιού η Παιγνιοθεραπεία μπορεί να είναι μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση ή μια διαδικασία που διαρκεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι παραπομπής ενός παιδιού είναι:
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση (το παιδί δε συνειδητοποιεί τις ικανότητές του, μαθησιακές ή κοινωνικές)
- Σχολικό άγχος ή Φοβίες
- Απώλεια (πένθος ή διαζύγιο)
- Μελαγχολία ή παιδική κατάθλιψη
- Τραύμα
- Θέματα κοινωνικοποίησης/ Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις
- Δραστική Αλλαγή (γέννηση αδερφού, μετακόμιση, μετανάστευση)
- Διαχείρισης θυμού/ προβλήματα συμπεριφοράς
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα
- Δυσκολίες στη συναισθηματική έκφραση
- Ψευτοώριμη συμπεριφορά (συμπεριφέρεται σαν ενήλικας, δεν παίζει)
- Διαταραχές ύπνου (εφιάλτες, ενούρηση)
- Μαθησιακές Δυσκολίες (ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα)
- Διατροφικές διαταραχές
- Χρόνιος σωματικός πόνος, Ασθένεια, Αναπηρία
- Ψυχιατρικές διαταραχές
- Προβλήματα λόγου που προέρχονται από άγχος (Επιλεκτική αλαλία, τραυλισμός)
- Ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές
Συχνά η Παιγνιοθεραπεία εφαρμόζεται και προληπτικά όταν πρόκειται να γίνει κάποια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού που τη γνωρίζουμε εκ των προτέρων, όπως για παράδειγμα ένα διαζύγιο, μια μετακόμιση ή ένα αδερφάκι.
Η Παιγνιοθεραπεία, μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου αποτελεσματικά και σε εφήβους και ενήλικες που επιθυμούν να δουλέψουν μέσα από το συμβολικό επίπεδο, δηλαδή να εκφραστούν δημιουργικά και να επέλθει ανάπτυξη και αλλαγή χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα, πέραν του λόγου.